โดยทั่วไปแล้วหนังสือเรียนเป็นสิ่งพิมพ์ทางการชิ้นแรกๆ ที่เราได้สัมผัสในวัยเด็ก นอกจากนี้ยังเป็นสิ่งพิมพ์ที่อยู่เป็นคู่กับนักเรียนตั้งแต่เริ่มเรียนจนจบตลอดช่วงการศึกษา ไม่ว่าจะจะเป็นนักเรียนมีฐานะหรือไม่ หรืออาศัยอยู่ที่ไหน หนังสือเรียนก็ยังเป็นสื่อการศึกษาที่สำคัญในการเรียนรู้ของเด็กๆ ทุกคนอย่างเลี่ยงไม่ได้
หนังสือเรียนของประเทศไทยมักจะถูกปรับปรุง หรือเปลี่ยนแปลงแก้ไขการออกแบบหน้าปกให้เหมาะสมกับนักเรียนมากขึ้นในทุกๆ สองถึงสามปี โดยในปี 2018 บริษัท พิงค์ บลู แบล็ค แอนด์ ออเร้จน์ (Pink Blue Black Orange) จำกัด ซึ่งเป็นบริษัทชื่อดังด้านการออกแบบ ได้ทำความร่วมมือกับ สสวท. (สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี) ในการออกแบบพัฒนาหนังสือแบบเรียนคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์สำหรับนักเรียนระดับประถมศึกษาที่ 1, ประถมศึกษาที่ 4 มัธยมต้นชั้นที่ 1 รวมถึงหนังสือเรียนของนักเรียนระดับมัธยมปลายชั้นปีที่ 1 การออกแบบได้ถูกสร้างสรรค์ขึ้นภายใต้แนวคิดว่าหนังสือเรียนจะเป็นเพื่อนที่เติบโตด้วยกันกับเด็กๆ ดังนั้นการออกแบบจึงถูกดีไซน์ให้มีสีสัน มีชีวิตชีวามากขึ้นเพื่อจะส่งเสริมให้นักเรียนรู้สึกสนใจในการเรียนรู้
ในส่วนของไต้หวัน นอกจากสำนักพิมพ์หนังสือเรียนโดยทั่วไปแล้ว ยังมีเด็กนักเรียนระดับมหาวิทยาลัยสามคนที่ร่วมโครงการออกแบบหนังสือเรียนรูปแบบใหม่ในปี 2013 ผลงานการออกแบบของพวกเขาได้รับการการันตีความสร้างสรรค์โดยรางวัลต่างๆ ทั้งจากไต้หวัน คือ The Golden Pin Design Award และรางวัลจากต่างประเทศ คือ Red Dot Design Award (Germany) นอกจากนี้ผลงานชิ้นดังกล่าวยังเป็นงานที่มีความสำคัญในการปลุกจิตสำนึกด้านความสวยงามในการออกแบบเชิงการศึกษาของบุคคลทั่วไป เหล่าสำนักพิมพ์ และกระทรวงศึกษาธิการของไต้หวัน
เซนส์การรับรู้ด้านความงาม
เมื่อพูดถึงไต้หวัน คนส่วนใหญ่มักจะคิดถึงบริษัทเทคโนโลยีชั้นนำอย่าง TSMC, Acer, ASUS และบริษัทต่างๆ แล้วการออกแบบของไต้หวันล่ะ? คุณเฉิน (Chen Mu-Tian) คุณจาง (Chang Bo-Wei) และคุณหลิน (Lin Zong-Jun) นักเรียนสามคนจากมหาวิยาลัยชั้นนำด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในไต้หวัน ได้มีโอกาสไปแลกเปลี่ยนที่ประเทศทางยุโรป และได้ตระหนักถึงความแปลกในเรื่องนี้เมื่อเดินทางกลับมาถึงไต้หวัน
ความแตกต่างของการออกแบบที่วิจิตรปราณีตของยุโรป กับรูปแบบเมืองที่ซับซ้อนวุ่นวายของไต้หวันอยู่ที่ไหนกันแน่? หากมองย้อนกลับไปที่รูปแบบการใช้ชีวิตของชาวไต้หวัน นอกจากคาบเรียนวิชาศิลปะหรือการประกวดแข่งขันวาดภาพของโรงเรียนแล้ว ชีวิตด้านอื่นๆ แทบจะหาความสัมพันธ์กับศิลปะไม่ได้ ในทางกลับกัน คาบเรียนวิชาศิลปะเหล่านี้ไม่ใช่วิชาหลักในหลักสูตรการศึกษาในประเทศต่างๆ ทางยุโรป หรือสหรัฐอเมริกาา แต่เด็กๆ เหล่านั้นกลับได้เติบโตขึ้นมาท่ามกลางสิ่งแวดล้อมที่สวยงาม เซ้นส์การรับรู้ด้านความงามจึงถูกพัฒนาขึ้นมาโดยธรรมชาติ
ยกหน้าที่ออกแบบหนังสือให้เรา เราจะสร้างพิพิธภัณฑ์แก่ให้เด็กๆ ผ่านทางหนังสือ
ในระยะเวลา 12 ปีของการศึกษาภาคบังคับในไต้หวัน พบว่านักเรียนไต้หวันใช้เวลาโดยประมาณ 12,760 ชั่วโมงในการเรียนรู้ผ่านหนังสือเรียน และการเข้าเรียนในห้องเรียน ดังนั้นไม่ว่าพื้นฐาน ที่อยู่ หรือฐานะทางบ้านจะแตกต่างกันอย่างไรก็ตาม หนังสือเรียนก็ยังเป็นเป็นสื่อการเรียนแรกที่พวกเขาได้รับอย่างเป็นทางการ ซึ่งแน่นอนว่าจะกลายเป็นหนังสือเล่มสำคัญที่จะอยู่กับพวกเขาต่อไปในอีกหลายปีในอนาคต ซึ่งต่อมาในปี 2013 นักเรียนมหาวิทยาลัยทั้งสามท่านได้ก่อตั้งสมาคมความงามผ่านเซลล์ (美感細胞協會: Aestheticell Association) และออกโครงการส่งเสริมความสร้างสรรค์สวยงามแก่หนังสือเรียนโดยมุ่งจะเปลี่ยนแปลงรูปแบบการดีไซน์ของหนังสือเรียนในไต้หวัน ซึ่งถือเป็นจุดสำคัญในการปฏิรูปวงการการศึกษาผ่านทางการออกแบบหนังสือเรียนของนักเรียนระดับประถมถึงมัธยมต้น
“การออกแบบคือศิลปะแห่งการจัดการ” กล่าวโดยนักออกแบบชื่อดังชาวไต้หวันคุณแอรอน ( Aaron Nieh) และคุณสยาม อัตตะริยะ (Siam Attariya) นักออกแบบชาวไทยในบทสัมภาษณ์การออกแบบหนังสือเรียนในไต้หวันและประเทศไทย ภายใต้ยุคแห่งการแข่งขัน หนังสือที่เนื้อหาดีและมีความสร้างสรรค์ในการออกแบบจะช่วยให้นักเรียนเลิกกลัวหนังสือ และยังเพิ่มแรงจูงใจในการเรียนรู้ของนักเรียน กล่าวโดยคุณสยาม ด้วยความหลากหลายของเทคนิคการออกแบบยังช่วยสร้างเสริมประสบการณ์การรับรู้ทางประสาทสัมผัสของเด็กๆ และกลายเป็นพื้นฐานในมุมมองด้านความงามของพวกเขาในอนาคต กล่าวโดยคุณแอรอน
PE textbook หนังสือเรียนวิชาพละศึกษา
Integrated activity textbook หนังสือเรียนวิชา สปช. (สร้างเสริมประสบการณ์ชีวิต) ครอบคลุมถึงเนื้อหาการรับมือภัยธรรมชาติ เช่นไฟไหม้ แผ่นดินไหว
Science textbook หนังสือเรียนวิชาวิทยาศาสตร์
Math textbook หนังสือเรียนวิชาคณิตศาสตร์
Society textbook หนังสือเรียนวิชาสังคมศึกษาและหน้าที่พลเมือง
หลังจากโครงการประสบความสำเร็จในการร่วมมือของนักออกแบบมากกว่า 50 ท่านมาแล้วกว่าสามรอบ สมาคมความงามผ่านเซลล์ (美感細胞協會) ได้ประสบความสำเร็จในการออกแบบหนังสือเรียนแล้วกว่า 15 เล่ม โดยจัดพิมพ์และแจกจ่ายไปยังโรงเรียนต่างๆ ซึ่งหนังสือเรียนใหม่ถูกออกแบบขึ้นมาโดยวิธีที่แตกต่างกันไป ทั้งการจัดเรียงเนื้อหา การใช้ภาพประกอบแผนผัง ภาพวาดประกอบ เทคโนโลยีโลกเสมือน (AR Technology) และ การสอดแทรกกิจกรรมเกมส์เข้าไปในเนื้อหาของหนังสือที่ผลิตในโครงการนำร่อง
ความสวยงามเป็นกุญแจสู่การปฏิรูปการศึกษา
โครงการปฏิรูปความสวยงามของหนังสือเรียน เป็นเหมือนโครงการต้นแบบนำร่อง เพิ่มความเป็นไปได้ในการเปลี่ยนแปลงรูปแบบหนังสือเรียนในทุกพื้นที่ แม้นอกเหนือการจัดการของรัฐบาลและเหล่าสำนักพิมพ์
การจัดพิมพ์หนังสือเรียนของสำนักพิมพ์ในไต้หวันโดยส่วนใหญ่จะต้องจัดทำเนื้อหาหนังสือให้ตรงกับการกำหนดหลักสูตรใหม่จากรัฐบาลที่จะเปลี่ยนในทุกๆ สามถึงห้าปี รวมถึงรายละเอียดด้านการพิมพ์ เช่น การใช้กระดาษ การเลือกฟ้อนท์ ให้สอดคล้องกับมาตรฐานที่ทางรัฐบาลกำหนด อีกทั้งที่จริงแล้วกระบวนการการออกแบบมักจะอยู่ในขั้นตอนท้ายๆ ของการผลิตสิ่งพิมพ์ ทำให้ระยะเวลาการทำงานของนักออกแบบและการผลิตต้องรีบเร่ง นอกจากนี้หนังสือเรียนของไต้หวันยังต้องถูกควบคุมราคาโดยรัฐบาล ทำให้ทางสำนักพิมพ์ที่มีต้นทุนการผลิตจำกัดไม่สามารถพัฒนาการออกแบบที่ดีขึ้นแก่หนังสือเรียนได้
ทุกวันนี้ การปรับปรุงหนังสือภายใต้โครงการความงามผ่านเซลล์เป็นเหมือนการปลูกฝังเพื่อส่งต่อนักออกแบบที่มีพรสวรรค์ให้เข้าสู่วงการสิ่งพิมพ์ทางการศึกษา นอกจากนี้ยังเป็นการกระตุ้นให้รัฐบาลหันกลับมาสนใจในความงามและสุนทรียภาพทางการศึกษารวมทั้งบรรยากาศรอบๆสถาบันศึกษา เช่นกรณีกระทรวงศึกษาธิการไต้หวันได้อนุมัติงบการออกแบบหนังสือเรียนใหม่อย่างเป็นทางการ หรือกรณีสถาบันวิจัยส่งเสริมการออกแบบแห่งไต้หวันได้สนับสนุนโครงการการเคลื่อนไหวทางการออกแบบในสถานศึกษา (Design movement on campus Project) เพื่อรีโนเวทสิ่งแวดล้อมทางการศึกษาและห้องเรียน รวมถึงการออกแบบหนังสือพิมพ์ The Anne Times ของเด็กนักเรียน ซึ่งทั้งสองโครงการต่างได้รับการรับรองด้วยรางวัล The Golden Pin Design Award ในไต้หวัน และ The Good Design Award จากประเทศญี่ปุ่น
โครงการออกหนังสือเรียนได้อยู่เคียงข้างกับผู้ก่อตั้งโครงการตั้งแต่ฐานะนักเรียน สู่ช่วงชีวิตการแต่งงาน จนถึงช่วงที่ต้องคิดถึงวางแผนถึงการเลี้ยงดูบุตร ทำให้เขาเริ่มคิดถึงคำถามในฐานะผู้ปกครองว่า “ลูกของเราจะอยากใช้หนังสือแบบไหนในอนาคต” สุดท้ายแล้วพวกเขาจึงกลับไปโฟกัสที่ตัวเด็ก โดยใช้หนังสือแบบเรียนเป็นจุดผ่านในการสร้างความหลากหลายในมุมมองทางสุนทรียภาพแก่เยาวชน ทำให้เด็กๆ เข้าใจตัวเองและมั่นใจในตัวเองมากขึ้น เพื่อเป็นสารอาหารหล่อเลี้ยงสำหรับกระบวนการเติบโตอย่างมีประสิทธิภาพ